6.1 想欲投革命黨

Tē 6 Chiong Kek-bēng

6.1 Siūⁿ boeh tâu kek-bēng-tóng

Soan-thóng (宣統) 3-nî 9-goe̍h 14 [Kong-goân 1911-11-4] -- its aQ kā tah-liân chîⁿ-tē bē hō͘ Tiō Pe̍k-gán hit-kang -- 3-keⁿ 4-tiám, ū chi̍t-chiah tōa o͘-phâng-chûn lâi-kàu Tiō-hú ê hô-po͘-thâu. Che chûn ùi o͘-àm tiong sô kòe-lâi, chng-kha-lâng khùn kah tng se̍k, bô-lâng chai-iáⁿ; chûn chhut-khì sî, chiong-kīn lê-bêng, khiok ū kúi-ā lâng khòaⁿ tio̍h. Kin-kì thàm-thiaⁿ lâi ê kiat-kó, chai-iáⁿ he kèng-jiân sī Kí-jîn ló-iâ ê chûn.

Hit-chiah chûn kā tōa put-an chài hō͘ Bī-chng, bōe-kàu tiong-tàu, kui-chng ê lâng lóng sim-sîn bē-tiāⁿ. Chûn ê sú-bēng, Tiō-ka pún sī chin pì-bi̍t, tān-sī tê-koán kap chiú-tiàm ni̍h lóng kóng, kek-bēng-tóng boeh ji̍p-siâⁿ, Kí-jîn ló-iâ lâi lán chng-kha phiah-lān ah. M̄-koh Chau Chhit-só m̄-sī án-ne siūⁿ, kóng he put-kò sī kúi-kha kū ê saⁿ-á-siuⁿ, Kí-jîn ló-iâ boeh the̍h-lâi kià ê, Tiō Thài-iâ í-keng kā kī-choa̍t ah. Kî-si̍t, Kí-jîn ló-iâ kap Tiō siù-châi goân-pún tō bē-ha̍h, lí-lūn-siōng pēng bô "kiōng hoān-lān" ê chêng-gî. Chau Chhit-só hām Tiō-ka sī chhù-piⁿ, yi thiaⁿ ê khah chiap-kīn, tāi-khài yi kóng ê chiah tio̍h.

Put-jî-kò iâu-giân chin chē, kóng, Kí-jîn ló-iâ sui-jiân bô chhin-sin kàu, m̄-koh ū siá chi̍t-tiuⁿ tn̂g-phe, kap Tiō-ka khan chhin-chiâⁿ. Tiō Thài-iâ siūⁿx leh, kám-kak tùi i bô pāi-hāi, tō kā siuⁿ-á lâu lo̍h-lâi, kā sat tī thàix ê bîn-chhn̂g-kha. Iah kek-bēng-tóng, ū-lâng kóng tī hit-àm tō ji̍p-siâⁿ loh, ta̍k-ê lóng tì pe̍h thâu-khoe, chhēng pe̍h chiàn-kah: ūi Chông-chèng (崇正 [si̍t-chè sī 崇禎, Chông-cheng]) hông-tè chhēng sò͘.

aQ ê hīⁿ-khang chá tō thiaⁿ-kòe kek-bēng-tóng, kin-nî iū chhin-ba̍k khòaⁿ-kòe thâi kek-bēng-tóng. M̄-koh i ū chi̍t-chióng m̄-chai tó lâi ê ì-kiàn, jīn-ûi kek-bēng-tóng tō-sī chō-hoán, chō-hoán tō-sī kap i tùi-ke̍h, só͘-í it-hiòng tùi he "thòng-hūn koh pâi-thek". Siūⁿ-bē-kàu, che soah hō͘ chhut-miâ pah-lí ê Kí-jîn ló-iâ kiaⁿ kah hit-lō khoán, chū án-ne i mā sió-khóa "bê tio̍h", hô-hóng Bī-chng chi̍t-tīn sông lâm-lú ê hiong-kông-khoán, koh-khah hō͘ aQ kám-kak chiâⁿ sóng.

"Kek-bēng mā hó," aQ siūⁿ, "Kek chiah-ê lín-niâ-leh ê miā, khó-òⁿ! khó-hūn! ... piān sī góa, mā boeh tâu-hâng kek-bēng-tóng lah."

--

第 6 章 革命

6.1 想欲投革命黨

Soan-thóng (宣統) 3 年 9 月 14 [公元 1911-11-4] -- its aQ kā 搭連錢袋賣予趙白眼彼工 -- 3 更 4 點, 有一隻大烏篷船來到趙府 ê 河埠頭. Che 船 ùi 烏暗中趖過來, 庄跤人睏 kah tng 熟, 無人知影; 船出去時, 將近黎明, 卻有幾若人看著. 根據探聽來 ê 結果, 知影 he 竟然是舉人老爺 ê 船.

彼隻船 kā 大不安載予未庄, 未到中晝, 規庄 ê 人 lóng 心神袂定. 船 ê 使命, 趙家本是真祕密, 但是茶館 kap 酒店 ni̍h lóng 講, 革命黨欲入城, 舉人老爺來咱庄跤避難 ah. M̄-koh 鄒七嫂毋是 án-ne 想, 講 he 不過是幾跤舊 ê 衫仔箱, 舉人老爺欲提來寄 ê, 趙太爺已經 kā 拒絕 ah. 其實, 舉人老爺 kap 趙秀才原本 tō 袂合, 理論上並無 "共患難" ê 情誼. 鄒七嫂和趙家是厝邊, 她聽 ê 較接近, 大概她講 ê 才著.

不而過謠言真濟, 講, 舉人老爺雖然無親身到, m̄-koh 有寫一張長批, kap 趙家牽親情. 趙太爺想想 leh, 感覺對伊無敗害, tō kā 箱仔留落來, kā 塞 tī 太太 ê 眠床跤. Iah 革命黨, 有人講 tī 彼暗 tō 入城 loh, 逐个 lóng 戴白頭盔, 穿白戰甲: 為 Chông-chèng (崇正 [實際是 崇禎, Chông-cheng]) 皇帝穿素.

aQ ê 耳空早 tō 聽過革命黨, 今年又親目看過刣革命黨. M̄-koh 伊有一種毋知佗來 ê 意見, 認為革命黨 tō 是造反, 造反 tō 是 kap 伊對 ke̍h, 所以一向對 he "痛恨 koh 排斥". 想袂到, 這煞予出名百里 ê 舉人老爺驚 kah hit-lō 款, 自 án-ne 伊 mā 小可 "迷著", 何況未庄一陣倯男女 ê 兇狂款, koh 較予 aQ 感覺誠爽.

"革命 mā 好," aQ 想, "革 chiah-ê 恁娘 leh ê 命, 可惡! 可恨! ... 便是我, mā 欲投降革命黨 lah."

--

第六章 革命

6.1

宣統三年九月十四日 —即阿Ｑ將搭連賣給趙白眼的這一天— 三更四點，有一隻大烏篷船到了趙府上的河埠頭。這船從黑黑魆魆中蕩來，鄉下人睡得熟，都沒有知道；出去時將近黎明，卻很有幾個看見的了。據探頭探腦的調查來的結果，知道那竟是舉人老爺的船！

那船便將大不安載給了未莊，不到正午，全村的人心就很動搖。船的使命，趙家本來是很秘密的，但茶坊酒肆裡卻都說，革命黨要進城，舉人老爺到我們鄉下來逃難了。惟有鄒七嫂不以為然，說那不過是幾口破衣箱，舉人老爺想來寄存的，卻已被趙太爺回復轉去。其實舉人老爺和趙秀才素不相能，在理本不能有"共患難"的情誼，況且鄒七嫂又和趙家是鄰居，見聞較為切近，所以大概該是伊對的。

然而謠言很旺盛，說舉人老爺雖然似乎沒有親到，卻有一封長信，和趙家排了 "轉折親"。趙太爺肚裡一輪，覺得於他總不會有壞處，便將箱子留下了，現就塞在太太的床底下。至於革命黨，有的說是便在這一夜進了城，個個白盔白甲：穿著崇正皇帝的素。

阿Ｑ的耳朵裡，本來早聽到過革命黨這一句話，今年又親眼見過殺掉革命黨。但他有一種不知從那裡來的意見，以為革命黨便是造反，造反便是與他為難，所以一向是"深惡而痛絕之"的。殊不料這卻使百里聞名的舉人老爺有這樣怕，於是他未免也有些 "神往" 了，況且未莊的一群鳥男女的慌張的神情，也使阿Ｑ更快意。

"革命也好罷，" 阿Ｑ想，"革這伙媽媽的命，太可惡！太可恨！……便是我，也要投降革命黨了。"

==

5.5 aQ 風神, 講出 ka-tī 底細

5.5 aQ hong-sîn, kóng-chhut ka-tī té-sè

aQ sui-jiân tah-èng, m̄-koh chhut-khì ê sî bô-lám-bô-ne, m̄-chai kám ū khǹg tī sim-lāi. Che hō͘ Tiō Thài-iâ chin sit-bōng, khì-hùn koh tam-sim, soah bē-kì-tit peh-ha̍h. Siù-châi tùi aQ ê thāi-tō͘ mā chin put-boán, tō kóng, chit-ê chhàu-sió-kiáⁿ tio̍h kā thê-hông, a̍h-sī put-jû hoan-hù tē-pó, put-chún i tòa tī Bī-chng. M̄-koh Tiō Thài-iâ m̄-sī án-ne siūⁿ, kóng, án-ne khióng-kiaⁿ ē kiat-oàn, hô-hóng chò chit-lō͘ seng-lí--ê, tāi-khài sī "Lāi-hio̍h bô chia̍h ka-tī ê siū", pún-chng m̄-bián tam-sim, chí-iàu ka-tī àm-sî khah kéng-chhéⁿ tō hó. Sìu-châi thiaⁿ tio̍h che kà-sī, hui-siông jīn-tông, sûi tō thiat-siau boeh kóaⁿ aQ cháu ê thê-gī, koh kau-tài Chau Chhit-só: chhian-bān m̄-thang kóng-khí chiah-ê ōe.

Tē-jī-kang, Chau Chhit-só the̍h he nâ-sek ê kûn khì ní o͘, iū kā aQ khó-gî ê só͘-chāi kóng chhut-khì, sui-bóng yi bô kóng khí Siù-châi boeh kóaⁿ aQ cháu ê tāi-chì. Án-ne í-keng tùi aQ chin put-lī. Thâu-khí-seng, tē-pó lâi chhōe i, kā i ê mn̂g-lî the̍h khì, sui-bóng aQ kóng he Tiō Tt boeh khòaⁿ, m̄-koh tē-pó m̄-hêng, koh iau-kiû tio̍h gī-tēng ta̍k-kò goe̍h ê hàu-kèng-chîⁿ. Kî-chhù, chng-ni̍h ê lâng tùi i ê kèng-ho̍k piàn-khoán ah, sui-jiân m̄-káⁿ lâi jiá i, khiok sī lī i hn̄gx. Chit-chióng thāi-tō͘ kap chá-chêng kiaⁿ i kā "chhat" bô kāng, taⁿ ká-ná ū "kiaⁿ kúi-koài" ê sêng-hūn.

Kanx ū chi̍t-kóa êng-lâng mîx boeh thàm aQ ê té-sè. aQ mā bô am-khàm, tō hong-sîn kóng-chhut i ê keng-giām. Chū án-ne, i chiah chai-iáⁿ, i put-kò sī chi̍t-ê sió kha-siàu, m̄-nā bē-tàng chiūⁿ chhiûⁿ, koh-khah bē-tàng ji̍p-tōng, kan-ta khiā tī tōng-kháu chiap hòe. Ū chi̍t-àm, i tú chiap-tio̍h chi̍t-pau, thâu-chhiú--ê koh ji̍p-khì, bô-gōa-kú tō thiaⁿ-tio̍h lāi-bīn tōa-siaⁿ jiáng, aQ tō kín cháu, thàu-mê chhut-siâⁿ, tō tńg-lâi Bī-chng, chū án-ne m̄-káⁿ koh khì chò. M̄-koh, chit-ê kò͘-sū mā tùi aQ put-lī, in-ūi chng-ni̍h ê lâng tùi aQ ná kiaⁿ kúi-koài, pún-lâi sī bô-ài kap i kiat-oàn, ná-chai i put-kò sī chi̍t-ê m̄-káⁿ koh thau ê chha̍t-á. Che si̍t-chāi sī "he mā bô-siáⁿ thang kiaⁿ lah".

--

5.5 aQ 風神, 講出 ka-tī 底細

aQ 雖然答應, m̄-koh 出去 ê 時無攬無拈, 毋知敢有囥 tī 心內. 這予趙太爺真失望, 氣憤 koh 擔心, 煞袂記得 peh-ha̍h. 秀才對 aQ ê 態度 mā 真不滿, tō 講, 這个臭小囝著 kā 提防, a̍h 是不如吩咐地保, 不准伊蹛 tī 未庄. M̄-koh 趙太爺毋是 án-ne 想, 講, án-ne 恐驚會結怨, 何況做這路生理 ê, 大概是 "鶆鴞無食家己 ê 岫", 本庄毋免擔心, 只要家己暗時較警醒 tō 好. 秀才聽著 che 教示, 非常認同, 隨 tō 撤銷欲趕 aQ 走 ê 提議, koh 交代鄒七嫂: 千萬毋通講起 chiah-ê 話.

第二工, 鄒七嫂提 he 藍色 ê 裙去染烏, 又 kā aQ 可疑 ê 所在講出去, 雖罔她無講起秀才欲趕 aQ 走 ê 代誌. Án-ne 已經對 aQ 真不利. 頭起先, 地保來揣伊, kā 伊 ê 門簾提去, 雖罔 aQ 講 he 趙 Tt 欲看, m̄-koh 地保毋還, koh 要求著議定逐個月 ê 孝敬錢. 其次, 庄 ni̍h ê 人對伊 ê 敬服變款 ah, 雖然毋敢來惹伊, 卻是離伊遠遠. 這種態度 kap 早前驚伊 kā "chhat" 無仝, 今 ká-ná 有 "驚鬼怪" ê 成份.

干干有一寡閒人棉棉欲探 aQ ê 底細. aQ mā 無掩崁, tō 風神講出伊 ê 經驗. 自 án-ne, 伊才知影, 伊不過是一个小跤數, 毋但袂當上牆, koh 較袂當入洞, 干焦徛 tī 洞口接貨. 有一暗, 伊拄接著一包, 頭手 ê koh 入去, 無偌久 tō 聽著內面大聲嚷, aQ tō 緊走, 透暝出城, tō 轉來未庄, 自 án-ne 毋敢 koh 去做. M̄-koh, 這个故事 mā 對 aQ 不利, 因為庄 ni̍h ê 人對 aQ ná 驚鬼怪, 本來是無愛 kap 伊結怨, 那知伊不過是一个毋敢 koh 偷 ê 賊仔. 這實在是 "彼 mā 無啥通驚 lah".

--

5.5

阿Ｑ雖然答應著，卻懶洋洋的出去了，也不知道他是否放在心上。這使趙太爺很失望，氣憤而且擔心，至於停止了打呵欠。秀才對於阿Ｑ的態度也很不平，於是說，這忘八蛋要提防，或者不如吩咐地保，不許他住在未莊。但趙太爺以為不然，說這也怕要結怨，況且做這路生意的大概是 "老鷹不吃窩下食"，本村倒不必擔心的；只要自己夜裡警醒點就是了。秀才聽了這 "庭訓"，非常之以為然，便即刻撤消了驅逐阿Ｑ的提議，而且叮囑鄒七嫂，請伊千萬不要向人提起這一段話。

但第二日，鄒七嫂便將那藍裙去染了皂，又將阿Ｑ可疑之點傳揚出去了，可是確沒有提起秀才要驅逐他這一節。然而這已經於阿Ｑ很不利。最先，地保尋上門了，取了他的門幕去，阿Ｑ說是趙太太要看的，而地保也不還並且要議定每月的孝敬錢。其次，是村人對於他的敬畏忽而變相了，雖然還不敢來放肆，卻很有遠避的神情，而這神情和先前的防他來 "嚓" 的時候又不同，頗混著 "敬而遠之" 的分子了。

只有一班閒人們卻還要尋根究底的去探阿Ｑ的底細。阿Ｑ也並不諱飾，傲然的說出他的經驗來。從此他們才知道，他不過是一個小腳色，不但不能上牆，並且不能進洞，只站在洞外接東西。有一夜，他剛才接到一個包，正手再進去，不一會，只聽得裡面大嚷起來，他便趕緊跑，連夜爬出城，逃回未莊來了，從此不敢再去做。然而這故事卻於阿Ｑ更不利，村人對於阿Ｑ的 "敬而遠之" 者，本因為怕結怨，誰料他不過是一個不敢再偷的偷兒呢？這實在是 "斯亦不足畏也矣"。

==

5.4 趙 Tt 欲買一領皮䘥仔

5.4 Tiō Tt boeh bé chi̍t-niá phôe kah-á

Āu-lâi, che mā ùi sió-hō͘ ê siù-pâng thoân kàu tōa-hō͘ ê siù-pâng ah. In-ūi Chau Chhit-só chi̍t-ē tek-ì, kā yi ê tiû-toān kûn chhiáⁿ Tiō Tt [Thài-thài] kàm-sióng khòaⁿ-māi; iah Tiō Tt iū kā kóng hō͘ Tiō Thài-iâ thiaⁿ, koh kā o-ló chi̍t-ē. Tiō Thài-iâ tō tī chia̍h àm-tǹg ê sî hām Siù-châi tōa-iâ thó-lūn, jīn-ûi aQ si̍t-chāi sió-khóa koàix, lán ê mn̂g-thang tio̍h ài sió-sim. M̄-koh, i ê mi̍h-kiāⁿ m̄-chai iáu ū siáⁿ thang bé, hoān-sè mā ū kóa hó hòe-sek pah. Hit-sî, Tiō Tt tú siūⁿ boeh bé chi̍t-niá sio̍k koh hó ê phôe-kah-á. Chū án-ne, in ka-cho̍k koat-gī, iang Chau Chhit-só chek-khek khì chhōe aQ, jî-chhiáⁿ sin khui tē-saⁿ ê lē-gōa: chit-àm mā chiām-sî te̍k-chún tiám iû-teng.

Iû-teng tiám kah iû si̍h bē chió, aQ iáu bōe kàu. Tiō-hú kui-ke-hóe lóng chiâⁿ tio̍h-kip, chi̍t-bīn peh-ha̍h, ná hūn aQ oh-chhōe, ná oàn Chau Chhit-só kha-chhiú bān. Tiō Tt sīm-chì kiaⁿ i in-ūi chhun-thiⁿ hiah-ê tiâu-kiāⁿ m̄-káⁿ lâi, Tiō Thài-iâ kóng bián hoân-ló: in-ūi che sī "góa" khì kiò i lâi ê. Kó-jiân, tàu-té sī Tiō Thài-iâ ū kiàn-sek, aQ chóng-sǹg tòe Chau Chhit-só ji̍p-lâi ah.

"I kan-ta kóng bô, bô; góa kóng lí ka-tī tng-bīn khì kóng. I koh boeh kóng; góa kóng..." Chau Chhit-só chhoán phīⁿ-phêⁿ kiâⁿ kòe-lâi.

"Thài-iâ!" aQ boeh-chhiò-m̄-chhiò kiò chi̍t-siaⁿ, khiā tī gîm-chîⁿ-kha.

"aQ, thiaⁿ-kóng lí tī gōa-bīn hoat-châi loh," Tiō Thài-iâ sóa-pō͘ kòe-khì, ba̍k-chiu lia̍h i kui-sin-khu kim-kim khòaⁿ, ná kóng: "Chin hó, chin hó. M̄h, ... thiaⁿ-kóng lí ū kóa kū-hòe, ... ē-sái the̍h-lâi khòaⁿx leh, ... Che mā bô siáⁿ, in-ūi góa mā ū su-iàu..."

"Góa kā Chau Chhit-só kóng kòe ah, lóng bô ah-lah."

"Bô ah?" Tiō Thài-iâ put-kak chhut-siaⁿ kóng, "Ná ē siau kah hiah-nī kín?"

"He sī pêng-iú ê, pún-lâi tō bô chē. In koh bé kóa..."

"Chóng iáu ū chi̍t-kóa pah."

"Taⁿ kan-ta chhun chi̍t-tè mn̂g-lî."

"Tō the̍h mn̂g-lî lâi khòaⁿx leh."

"Nā án-ne, bîn-á-chài the̍h lâi tō hó," Tiō Thài-iâ bô kài jia̍t-sim ah. "aQ, í-āu ū siáⁿ mi̍h-kiāⁿ ê sî, lí chīn-liōng seng the̍h-lâi hō͘ goán khòaⁿ..."

"Kè-chîⁿ goán bē pí pa̍t-lâng chhut khah chió!" Siù-châi kóng. Siù-châi niû-kiáⁿ kín lió chi̍t-ē aQ ê bīn, khòaⁿ i ū kám-tōng bô.

"Góa ài chi̍t-niá phôe kah-á." Tiō Tt kóng.

--

5.4 趙 Tt 欲買一領皮䘥仔

後來, 這 mā ùi 小戶 ê 繡房傳到大戶 ê 繡房 ah. 因為鄒七嫂一下得意, kā 她 ê 綢緞裙請趙 Tt [太太] 鑑賞看覓; iah 趙 Tt 又 kā 講予趙太爺聽, koh kā o-ló 一下. 趙太爺 tō tī 食暗頓 ê 時和秀才大爺討論, 認為 aQ 實在小可怪怪, 咱 ê 門窗著愛小心. M̄-koh, 伊 ê 物件毋知猶有啥通買, 凡勢 mā 有寡好貨色 pah. 彼時, 趙 Tt 拄想欲買一領俗 koh 好 ê 皮䘥仔. 自 án-ne, in 家族決議, 央鄒七嫂即刻去揣 aQ, 而且新開第三个例外: 這暗 mā 暫時特准點油燈.

油燈點 kah 油蝕袂少, aQ 猶未到. 趙府規家伙 lóng 誠著急, 一面 peh-ha̍h, ná 恨 aQ 僫揣, ná 怨鄒七嫂跤手慢. 趙 Tt 甚至驚伊因為春天 hiah-ê 條件毋敢來, 趙太爺講免煩惱: 因為這是 "我" 去叫伊來 ê. 果然, 到底是趙太爺有見識, aQ 總算綴鄒七嫂入來 ah.

"伊干焦講無, 無; 我講你家己當面去講. 伊 koh 欲講; 我講..." 鄒七嫂喘 phīⁿ-phêⁿ 行過來.

"太爺!" aQ 欲笑毋笑叫一聲, 徛 tī 砛簷跤.

"aQ, 聽講你 tī 外面發財 loh," 趙太爺徙步過去, 目睭掠伊規身軀金金看, ná 講: "真好, 真好. M̄h, ... 聽講你有寡舊貨, ... 會使提來看看 leh, ... 這 mā 無啥, 因為我 mā 有需要..."

"我 kā 鄒七嫂講過 ah, lóng 無 ah-lah."

"無 ah?" 趙太爺不覺出聲講, "那會銷 kah hiah-nī 緊?"

"He 是朋友 ê, 本來 tō 無濟. In koh 買寡..."

"總猶有一寡 pah."

"今干焦賰一塊門簾."

"Tō 提門簾來看看 leh."

"若 án-ne, 明仔載提來 tō 好," 趙太爺無 kài 熱心 ah. "aQ, 以後有啥物件 ê 時, 你盡量先提來予阮看..."

"價錢阮袂比別人出較少!" 秀才講. 秀才娘囝緊瞭一下 aQ ê 面, 看伊有感動無.

"我愛一領皮䘥仔." 趙 Tt 講.

--

5.4

後來這終於從淺閨傳進深閨裡去了。因為鄒七嫂得意之餘，將伊的綢裙請趙太太去鑒賞，趙太太又告訴了趙太爺而且著實恭維了一番。趙太爺便在晚飯桌上，和秀才大爺討論，以為阿Ｑ實在有些古怪，我們門窗應該小心些；但他的東西，不知道可還有什麼可買，也許有點好東西罷。加以趙太太也正想買一件價廉物美的皮背心。於是家族決議，便托鄒七嫂即刻去尋阿Ｑ，而且為此新辟了第三種的例外：這晚上也姑且特准點油燈。

油燈干了不少了，阿Ｑ還不到。趙府的全眷都很焦急，打著呵欠，或恨阿Ｑ太飄忽，或怨鄒七嫂不上緊。趙太太還怕他因為春天的條件不敢來，而趙太爺以為不足慮：因為這是"我"去叫他的。果然，到底趙太爺有見識，阿Ｑ終於跟著鄒七嫂進來了。

"他只說沒有沒有，我說你自己當面說去，他還要說，我說…" 鄒七嫂氣喘吁吁的走著說。

"太爺！" 阿Ｑ似笑非笑的叫了一聲，在簷下站住了。

"阿Ｑ，聽說你在外面發財，"趙太爺踱開去，眼睛打量著他的全身，一面說。"那很好，那很好的。這個，… 聽說你有些舊東西，… 可以都拿來看一看，… 這也並不是別的，因為我倒要…"

"我對鄒七嫂說過了。都完了。"

"完了？" 趙太爺不覺失聲的說，"那裡會完得這樣快呢？"

"那是朋友的，本來不多。他們買了些，…"

"總該還有一點罷。"

"現在，只剩了一張門幕了。"

"就拿門幕來看看罷。"趙太太慌忙說。

"那麼，明天拿來就是，"趙太爺卻不甚熱心了。"阿Ｑ，你以後有什麼東西的時候，你儘先送來給我們看，…"

"價錢決不會比別家出得少！" 秀才說。秀才娘子忙一瞥阿Ｑ的臉，看他感動了沒有。

"我要一件皮背心。"趙太太說。

==

5.3 大名傳遍未庄 ê 繡房

5.3 Tōa-miâ thoân phiàn Bī-chng ê siù-pâng

"Lín kám bat khòaⁿ-kòe thâi-thâu?" aQ kóng, "Hah, hó-khòaⁿ. Thâi kek-bēng-tóng. Aih, hó-khòaⁿ, hó-khòaⁿ..." i ná hàiⁿ-thâu, chhùi-nōa-chhiu ná phùn kàu chiàⁿ-tùi-bīn Tiō Su-sîn ê bīn. Thiaⁿ tio̍h che, ta̍k-ê lóng giâm-siok khí-lâi ah. aQ sì-bīn khòaⁿx leh, hiôngx gia̍h khí chiàⁿ-chhiú, ùi ām-kún chhun tn̂gx, thiaⁿ kah chhut-sîn ê Ông-hô͘ he ām-kún ê āu-niā kā phut lo̍h, kóng:

"Chhat!"

Ông-hô͘ chhoah chi̍t-tiô, ná sih-nah kín kiu-thâu, thiaⁿ tio̍h ê lâng lóng kiaⁿ-hiâⁿ koh hoaⁿ-hí. Chū án-ne, Ông-hô͘ kúi-nā kang thâu hînx, m̄-káⁿ koh óa-kīn aQ sin-piⁿ; pa̍t-lâng mā kāng-khoán.

aQ chit-sî tī Bī-chng lâng ba̍k-ni̍h ê tē-ūi, sui-jiân m̄-káⁿ kóng chhiau-kòe Tiō Thài-iâ, nā kóng chha-put-to, tāi-khài mā bô ōe-sat thang lia̍h ah-lah.

Put-jî-kò, keng-kòe bô kú, aQ ê tōa-miâ iū thoân phiàn Bī-chng ê siù-pâng. Sui-jiân Bī-chng kan-ta ū Tiō, Chîⁿ nn̄g-sèⁿ sǹg tōa hō͘, kî-thaⁿ ê káu-siâⁿ lóng sī sió-hō͘, m̄-koh siù-pâng tō sī siù-pâng, só͘-í che mā si̍t-chāi chin sin-kî. Cha-bó͘-lâng kìⁿ-bīn it-tēng kóng, Chau Chhit-só tī aQ hia bé chi̍t-niá nâ-sek ê tiû-toān-kûn, kū bóng kū, m̄-koh kan-ta khai 9-kak gîn. Iáu ū Tiō Pe̍k-gán ê lāu-bú -- ū-lâng kóng sī Tiō Su-sîn ê lāu-bú, tio̍h koh chhâ -- mā bé chi̍t-niá gín-á chhēng ê âng-sek iûⁿ-se-saⁿ, chhit-siâⁿ sin, kan-ta bē 300 tōa-chîⁿ, si̍t-chè koh kiám siu 8-pha. Chū án-ne, yin lóng kaux-bāng, siūⁿ boeh kìⁿ aQ, khiàm tiû-toān kûn ê siūⁿ boeh kā bé tiû-toān kûn, ài iûⁿ-se-saⁿ ê siūⁿ boeh kā bé iûⁿ-se-saⁿ, m̄-nā tú tio̍h bē siám-khui, Ū-sî aQ í-keng kiâⁿ kòe ah, iáu-koh jek khì kiò i, mn̄g kóng:

"aQ, lí iáu ū tiû-toān kûn bô? Bô sioh? Án-ne se-á-saⁿ mā hó, ū bô?"

--

5.3 大名傳遍未庄 ê 繡房

"恁敢 bat 看過刣頭?" aQ 講, "Hah, 好看. 刣革命黨. Aih, 好看, 好看..." 伊 ná 幌頭, 喙瀾鬚 ná 噴到正對面趙司晨 ê 面. 聽著這, 逐个 lóng 嚴肅起來 ah. aQ 四面看看 leh, 雄雄攑起正手, ùi 頷頸伸長長, 聽 kah 出神 ê 王胡 he 頷頸 ê 後陵 kā 刜落, 講:

"Chhat!"

王胡掣一趒, ná 爍爁緊勼頭, 聽著 ê 人 lóng 驚惶 koh 歡喜. 自 án-ne, 王胡幾若工頭眩眩, 毋敢 koh 倚近 aQ 身邊; 別人 mā 仝款.

aQ 這時 tī 未庄人目 ni̍h ê 地位, 雖然毋敢講超過趙太爺, 若講差不多, 大概 mā 無話蝨通掠 ah-lah.

不而過, 經過無久, aQ ê 大名又傳遍未庄 ê 繡房. 雖然未庄干焦有趙, 錢兩姓算大戶, 其他 ê 九成 lóng 是小戶, m̄-koh 繡房 tō 是繡房, 所以這 mā 實在真新奇. 查某人見面一定講, 鄒七嫂 tī aQ 遐買一領藍色 ê 綢緞裙, 舊罔舊, m̄-koh 干焦開 9 角銀. 猶有趙白眼 ê 老母 -- 有人講是趙司晨 ê 老母, 著 koh 查 -- mā 買一領囡仔穿 ê 紅色洋紗衫, 七成新, 干焦賣 300 大錢, 實際 koh 減收 8-pha. 自 án-ne, yin lóng kaux 望, 想欲見 aQ, 欠綢緞裙 ê 想欲 kā 買綢緞裙, 愛洋紗衫 ê 想欲 kā 買洋紗衫, 毋但拄著袂閃開, 有時 aQ 已經行過 ah, 猶 koh jek 去叫伊, 問講:

"aQ, 你猶有綢緞裙無? 無 sioh? Án-ne 紗仔衫 mā 好, 有無?"

--

5.3

"你們可看見過殺頭麼？" 阿Ｑ說，"咳，好看。殺革命黨。唉，好看好看，…" 他搖搖頭，將唾沫飛在正對面的趙司晨的臉上。這一節，聽的人都凜然了。但阿Ｑ又四面一看，忽然揚起右手，照著伸長脖子聽得出神的王胡的後項窩上直劈下去道：

"嚓！"

王胡驚得一跳，同時電光石火似的趕快縮了頭，而聽的人又都悚然而且欣然了。從此王胡瘟頭瘟腦的許多日，並且再不敢走近阿Ｑ的身邊；別的人也一樣。

阿Ｑ這時在未莊人眼睛裡的地位，雖不敢說超過趙太爺，但謂之差不多，大約也就沒有什麼語病的了。

然而不多久，這阿Ｑ的大名忽又傳遍了未莊的閨中。雖然未莊只有錢趙兩姓是大屋，此外十之九都是淺閨，但閨中究竟是閨中，所以也算得一件神異。女人們見面時一定說，鄒七嫂在阿Ｑ那裡買了一條藍綢裙，舊固然是舊的，但只化了九角錢。還有趙白眼的母親 — 一說是趙司晨的母親，待考 — 也買了一件孩子穿的大紅洋紗衫，七成新，只用三百大錢九二串八。於是伊們都眼巴巴的想見阿Ｑ，缺綢裙的想問他買綢裙，要洋紗衫的想問他買洋紗衫，不但見了不逃避，有時阿Ｑ已經走過了，也還要追上去叫住他，問道：

"阿Ｑ，你還有綢裙麼？沒有？紗衫也要的，有罷？"

==

5.2 Tī 舉人遐鬥跤手

5.2 Tī Kí-jîn hia tàu-kha-chhiú

Chit-kiāⁿ sin-bûn, tē-jī kang tō thoân kah kui Bī-chng. Lângx lóng siūⁿ boeh chai-iáⁿ hiān-kim kap sin kiap-hiû aQ ê tiong-heng kò͘-sū, só͘-í tī chiú-tiàm, tī tê-koán, tī biō ê gîm-chîⁿ ē, tō chiāmx thàm-thiaⁿ chhut-lâi ah. Kiat-kó sī, aQ tit-tio̍h sin ê kèng-ho̍k.

Kin-kì aQ kóng ê, i sī tī Kí-jîn ló-iâ hia tàu-kha-chhiú. Ta̍k-ê thiaⁿ tio̍h che, lóng chiâⁿ chun-kèng. Chit-ūi ló-iâ sèⁿ Pe̍h, in-ūi kui-siâⁿ kan-ta chi̍t-ê kí-jîn, só͘-í bián kóng sèⁿ, kóng tio̍h kí-jîn, tō sī i lah. M̄-nā tī Bī-chng án-ne, piān-sī pah-lí chiu-ûi ni̍h mā sī án-ne, ta̍k-lâng lóng siūⁿ-kóng Kí-jîn Ló-iâ tō sī i ê miâ-sèⁿ ah. Ē-tit khì chit-lâng hú-siōng tàu-kha-chhiú, tong-jiân ta̍t-tit chun-kèng. Kin-kì aQ koh kóng, i bô hoaⁿ-hí koh kā tàu-kha-chhiú ah, in-ūi chit-ê Kí-jîn ló-iâ si̍t-chāi siuⁿ "lín niâ leh". Thiaⁿ tio̍h che, ta̍k-ê lóng thó͘-khùi koh khoài-ì, in-ūi aQ goân-pún bô chu-keh tī Kí-jîn ló-iâ in tau tàu-kha-chhiú, lī-khui chin khó-sioh.

Kin-kì aQ ê kóng-hoat, i ē tńg-lâi, mā sī in-ūi i bô móa-ì siâⁿ ni̍h ê lâng, iā-tō-sī in kā tn̂g-í kiò tiâu-í, in chian-hî ke chhang-á-si, ka-siōng chòe-kīn koan-chhat tio̍h ê khoat-tiám, sī cha-bó͘-lâng kiâⁿ-lō͘ ngiú-liáu bô súi-khùi. Put-jî-kò, ū-sî in mā ū ta̍t-tit pōe-ho̍k ê só͘-chāi, chhin-chhiūⁿ kóng, Bī-chng ê chng-kha-lâng kan-ta sńg 32-ki ê tek-pâi-á, kan-ta Ké Hoan-á-kúi chiah ē-sái poa̍h "bâ-chhiok", che tī siâⁿ-ni̍h, liân kâu-gín-á-phí mā poa̍h kah siahx-kiò. Siáⁿ-mih Ké Hoan-á-kúi, nā tú tio̍h siâⁿ-ni̍h ê kâu-gín-á-phí, sûi tō ná "Sió-kúi kìⁿ tio̍h Giâm-lô-ông". Thiaⁿ tio̍h che, ta̍k-ê lóng kiàn-siàu kah bīn âng.

--

5.2 Tī 舉人遐鬥跤手

這件新聞, 第二工 tō 傳 kah 規未庄. 人人 lóng 想欲知影現金 kap 新裌裘 aQ ê 中興故事, 所以 tī 酒店, tī 茶館, tī 廟 ê 砛簷下, tō 漸漸探聽出來 ah. 結果是, aQ 得著新 ê 敬服.

根據 aQ 講 ê, 伊是 tī 舉人老爺遐鬥跤手. 逐个聽著這, lóng 誠尊敬. 這位老爺姓白, 因為規城干焦一个舉人, 所以免講姓, 講著舉人, tō 是伊 lah. 毋但 tī 未庄 án-ne, 便是百里周圍 ni̍h mā 是 án-ne, 逐人 lóng 想講舉人老爺 tō 是伊 ê 名姓 ah. 會得去這人府上鬥跤手, 當然值得尊敬. 根據 aQ koh 講, 伊無歡喜 koh kā 鬥跤手 ah, 因為這个舉人老爺實在 siuⁿ "恁娘 leh". 聽著這, 逐个 lóng 吐氣 koh 快意, 因為 aQ 原本無資格 tī 舉人老爺 in 兜鬥跤手, 離開真可惜.

根據 aQ ê 講法, 伊會轉來, mā 是因為伊無滿意城 ni̍h ê 人, 也 tō 是 in kā 長椅叫條椅, in 煎魚加蔥仔絲, 加上最近觀察著 ê 缺點, 是查某人行路扭了無媠氣. 不而過, 有時 in mā 有值得佩服 ê 所在, 親像講, 未庄 ê 庄跤人干焦耍 32 支 ê 竹牌仔, 干焦假番仔鬼才會使跋 "麻雀", 這 tī 城 ni̍h, 連猴囡仔疕 mā 跋 kah siahx 叫. 啥物假番仔鬼, 若拄著城 ni̍h ê 猴囡仔疕, 隨 tō ná "小鬼見著閻羅王". 聽著這, 逐个 lóng 見笑 kah 面紅.

--

5.2

這一件新聞，第二天便傳遍了全未莊。人人都願意知道現錢和新裌襖的阿Ｑ的中興史，所以在酒店裡，茶館裡，廟簷下，便漸漸的探聽出來了。這結果，是阿Ｑ得了新敬畏。

據阿Ｑ說，他是在舉人老爺家裡幫忙。這一節，聽的人都肅然了。這老爺本姓白，但因為合城裡只有他一個舉人，所以不必再冠姓，說起舉人來就是他。這也不獨在未莊是如此，便是一百里方圓之內也都如此，人們幾乎多以為他的姓名就叫舉人老爺的了。在這人的府上幫忙，那當然是可敬的。但據阿Ｑ又說，他卻不高興再幫忙了，因為這舉人老爺實在太 "媽媽的" 了。這一節，聽的人都歎息而且快意，因為阿Ｑ本不配在舉人老爺家裡幫忙，而不幫忙是可惜的。

據阿Ｑ說，他的回來，似乎也由於不滿意城裡人，這就在他們將長凳稱為條凳，而且煎魚用蔥絲，加以最近觀察所得的缺點，是女人的走路也扭得不很好。然而也偶有大可佩服的地方，即如未莊的鄉下人不過打三十二張的竹牌七，只有假洋鬼子能夠叉 "麻醬"，城裡卻連小烏龜子都叉得精熟的。什麼假洋鬼子，只要放在城裡的十幾歲的小烏龜子的手裡，也就立刻是 "小鬼見閻王"。這一節，聽的人都赧然了。

==

5.1 現金! 搭酒來!

Tē 5 Chiong Ùi tiong-heng kàu soe-bóe

5.1 Hiān-kim! Tah-chiú lâi!

Tī Bī-chng koh khòaⁿ-tio̍h aQ chhut-hiān, sī chit-nî tiong-chhiu tú-kòe liáu-āu. Lângx lóng tio̍h chi̍t-kiaⁿ, kóng, aQ tńg lâi ah, tō koh siūⁿ-kóng, i chìn-chêng khì tó-ūi ah? aQ chêng kúi-hôe boeh ji̍p-siâⁿ, lóng ē hoaⁿ-thâu-hí-bīn kā lâng kóng, m̄-koh chit-kái bô kāng, só͘-í lóng bô-lâng chù-ì tio̍h. Hoān-sè i ū kā koán Thó͘-kok-sû ê lāu-hòe-á kóng-khí, m̄-koh, nā chiàu Bī-chng ê lē, kan-ta Tiō Thài-iâ, Chîⁿ Thài-iâ, hām Siù-châi tōa-iâ chiūⁿ-siâⁿ chiah sǹg chi̍t-hôe sū. Ké Hoan-á-kúi mā bô sǹg-sī, aQ sǹg siáⁿ ah, chū án-ne hit-ê lāu-hòe-á tō bô thè i soan-thoân, bo̍k-koài Bī-chng ê siā-hōe bô-lâng chai-iáⁿ ah.

aQ chit-hôe tńg lâi, kap í-chêng tōax bô kāng, khak-si̍t ta̍t-tit tio̍h-kiaⁿ. Thiⁿ-sek boeh àm, i khùn-ba̍k khùn-ba̍k chhut-hiān tī chiú-tiàm mn̂g-chêng, i kiâⁿ-kīn kūi-tâi, ùi io chhun-chhiú chhut-lâi, kā kui-me ê gîn kap tâng phiaⁿ tī kūi-tâi, kóng, "Hiān-kim! Tah-chiú lâi!" I chhēng ê sī sin-ê kiap-hiû, i ê khò͘-thâu koh kòa chi̍t-ê tōa tah-liân (搭連, chîⁿ-tē), tîmx kā khò͘-tòa giú kah oan lo̍h-khì. Bī-chng ê lāu-lē, tú-tio̍h lio̍h-á ū thâu-bīn ê lâng, m̄-thang tāi-bān, tio̍h chun-kèng; taⁿ bêng-chai sī aQ, m̄-koh hām chhēng kū kiap-hiû ê aQ bô-kāng-khoán ah. Kó͘-chá-lâng kóng, "Sū pia̍t 3-ji̍t, koeh ba̍k sio-thāi (士別三日, 刮目相待)," só͘-í, cháu-toh, chiáng-kūi, chiú-kheh, kòe-lō͘-lâng tt [téng-téng], chū-jiân hián-chhut iū gî iū kèng ê piáu-chêng. Chiáng-kūi seng kā tìm-thâu, koh kā kóng:

"Hoh, aQ, lí tńg lâi loh!"

"Tńg lâi loh."

"Hoat-châi, hoat-châi, lí sī ... khì..."

"Chiūⁿ-siâⁿ khì liauh!"

--

第 5 章 Ùi 中興到衰尾

5.1 現金! 搭酒來!

Tī 未庄 koh 看著 aQ 出現, 是這年中秋拄過了後. 人人 lóng 著一驚, 講, aQ 轉來 ah, tō koh 想講, 伊進前去佗位 ah? aQ 前幾回欲入城, lóng 會歡頭喜面 kā 人講, m̄-koh 這改無仝, 所以 lóng 無人注意著. 凡勢伊有 kā 管土谷祠 ê 老歲仔講起, m̄-koh, 若照未庄 ê 例, 干焦趙太爺, 錢太爺, 和秀才大爺上城才算一回事. 假番仔鬼 mā 無算是, aQ 算啥 ah, 自 án-ne 彼个老歲仔 tō 無替伊宣傳, 莫怪未庄 ê 社會無人知影 ah.

aQ 這回轉來, kap 以前大大無仝, 確實值得著驚. 天色欲暗, 伊睏目睏目出現 tī 酒店門前, 伊行近櫃台, ùi 腰伸手出來, kā 規 me ê 銀 kap 銅 phiaⁿ tī 櫃台, 講, "現金! 搭酒來!" 伊穿 ê 是新 ê 裌裘, 伊 ê 褲頭 koh 掛一个大 tah-liân (搭連, 錢袋), 沉沉 kā 褲帶 giú kah 彎落去. 未庄 ê 老例, 拄著略仔有頭面 ê 人, 毋通怠慢, 著尊敬; 今明知是 aQ, 毋過和穿舊裌裘 ê aQ 無仝款 ah. 古早人講, "Sū pia̍t 3-ji̍t, koeh ba̍k sio-thāi (士別三日, 刮目相待)," 所以, 走桌, 掌櫃, 酒客, 過路人 tt [等等], 自然顯出又疑又敬 ê 表情. 掌櫃先 kā tìm 頭, koh kā 講:

"Hoh, aQ, 你轉來 loh!"

"轉來 loh."

"發財, 發財, 你是 ... 去..."

"上城去 liauh!"

--

第五章 從中興到末路

5.1

在未莊再看見阿Ｑ出現的時候，是剛過了這年的中秋。人們都驚異，說是阿Ｑ回來了，於是又回上去想道，他先前那裡去了呢？阿Ｑ前幾回的上城，大抵早就興高采烈的對人說，但這一次卻並不，所以也沒有一個人留心到。他或者也曾告訴過管土谷祠的老頭子，然而未莊老例，只有趙太爺錢太爺和秀才大爺上城才算一件事。假洋鬼子尚且不足數，何況是阿Ｑ：因此老頭子也就不替他宣傳，而未莊的社會上也就無從知道了。

但阿Ｑ這回的回來，卻與先前大不同，確乎很值得驚異。天色將黑，他睡眼朦朧的在酒店門前出現了，他走近櫃檯，從腰間伸出手來，滿把是銀的和銅的，在櫃上一扔說，"現錢！打酒來！" 穿的是新裌襖，看去腰間還掛著一個大搭連，沉鈿鈿的將褲帶墜成了很彎很彎的弧線。未莊老例，看見略有些醒目的人物，是與其慢也寧敬的，現在雖然明知道是阿Ｑ，但因為和破裌襖的阿Ｑ有些兩樣了，古人云，"士別三日便當刮目相待"，所以堂倌，掌櫃，酒客，路人，便自然顯出一種凝而且敬的形態來。掌櫃既先之以點頭，又繼之以談話：

"豁，阿Ｑ，你回來了！"

"回來了。"

"發財發財，你是 — 在…"

"上城去了！"

==